Yếu tố tác động giới tính trai ngọc và ảnh hưởng của giới tính đến chất lượng Ngọc trai

Trai ngọc là một loài lưỡng tính, được nuôi chủ yếu ở một số tỉnh ven biển Miền Trung, Miền Bắc; đối với vùng Đồng bằng sông Cửu Long, trai ngọc được nuôi chủ yếu ở thành phố Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang. Trong quá trình sinh trưởng, phát triển, trai ngọc chuyển đổi giới tính liên tục như là một phản ứng sinh lý bình thường để chống chịu với các yếu tố tác động. Ở con đực chiếm ưu thế trong thời kỳ đầu phát triển (khoảng hơn một năm tuổi), sau đó thay đổi dần thành con cái (sau 2 - 3 năm tuổi). Trong quá trình nuôi, giới tính trai ngọc chịu tác động của nhiều yếu tố và ảnh hưởng đến chất lượng của Ngọc trai.

* Yếu tố tác động đến giới tính của trai ngọc

Yếu tố nội sinh: Các gen xác định giới tính là đặc trưng ở các loài ngọc trai. Các nhà nghiên cứu cho rằng cả giao tử đực và giao tử cái đều xuất hiện trong quá trình chuyển đổi giới tính, một giao tử này bị thoái hóa, giao tử kia trở thành giới tính cuối cùng; các gen xác định tính đực thường bị triệt tiêu, gen quy định tính cái được biểu hiện nhiều trong tuyến sinh dục đực ở giai đoạn chuyển đổi sang tính cái và ngược lại khi chuyển sang tính đực.

Yếu tố ngoại sinh:

- Nội tiết tố: Hormon sinh dục được xem là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp, thúc đẩy quá trình hình thành, tăng trưởng và phát triển giao tử. Một số kết quả nghiên cứu cho thấy steroid (bản chất của hormon), có ảnh hưởng lớn đến việc xác định giới tính của trai ngoc. Một số nhà khoa học đã sử dụng hormon 17ß estradiol tiêm cho trai ngọc đực, kết quả cho thấy có những khác biệt đáng ghi nhận trong quần thể.

- Sự ô nhiễm môi trường nước: Trai ngọc là loài rất nhạy cảm với sự ô nhiễm của môi trường, nước nuôi bị ô nhiễm do các hợp chất hữu cơ, kim loại nặng cũng như các hợp chất hữu cơ sẽ tác động đến chức năng sinh lý của trai ngọc; đặc biệt là chất Tributyltin có tác dụng làm phát triển nhanh tính đực của trai ngọc.

- Nhiệt độ: Khi nuôi trai ngọc ở nhiệt độ cao và nguồn thức ăn sẵn có, trong quần thể con cái sẽ chiếm ưu thế hơn con đực. Quá trình chuyển đổi trai ngọc đực thành cái tiêu tốn nhiều năng lượng hơn và ngược lại. Nhiệt độ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến các quá trình trao đổi chất, trai ngọc cái thường trao đổi chất tốt hơn và hấp thụ, sử dụng oxy nhanh hơn đực. Ở mức nhiệt độ cao (28oC) sẽ cung cấp năng lượng đầy đủ hơn cho trai ngọc cái phát triển và khi chuyển giới trai ngọc cái sang đực thì phải điều chỉnh ở một nhiệt độ thấp hơn (24oC).

- Điều kiện nuôi cấy: Bao gồm mật độ, thức ăn và kỹ thuật nuôi. Mật độ cao sẽ ảnh hưởng đến sự tranh giành thức ăn, các nguồn tài nguyên sẵn có trong quần thể; thức ăn tự nhiên rất cần thiết trong việc xác định giới tính của trai ngọc, góp phần chuyển đổi giới tính. Chế độ ăn có ảnh hưởng đến việc chuyển đổi giới tính của trai ngọc, vì chế độ ăn là nguồn cung cấp năng lượng chính cho quá trình hình thành giao tử. Theo đó, ở nhiệt độ cao hơn và chế độ ăn thấp, con cái chuyển sẽ sang con đực. Ngoài ra, kỹ thuật nuôi cấy cũng ảnh hưởng đến việc xác định giới tính trai ngọc: Hoạt động vệ sinh môi trường, dụng cụ nuôi trai ngọc cũng làm sự suy giảm đáng kể tỷ lệ trai ngọc cái trong quần thể; việc nuôi trai ngọc đồng giới tính sẽ tác động đến sự chuyển đổi giới tính, sự chuyển giới tính sẽ dừng lại khi tỷ lệ đực cái tương đương nhau. Tuy nhiên, cho đến nay sự tác động của nhiệt độ, điều kiện nuôi cấy đến xác định giới tính của trai ngọc chỉ ở mức tương đối.

* Ảnh hưởng của giới tính đến chất lượng Ngọc trai

Ở trai ngọc, tuyến sinh dục là cơ quan quan trọng, vì nó tham gia vào quá trình sản xuất Ngọc trai. Trong quá trình cấy ghép nhân, nhân được đưa vào tuyến sinh dục và các tuyến sinh dục không có giao tử sẽ tốt hơn. Tuy nhiên, việc loại bỏ toàn bộ giao tử sẽ làm giảm các chức năng sinh lý, trao đổi chất của trai ngọc, dẫn đến giảm năng suất và chất lượng Ngọc trai.

Chất lượng Ngọc trai được tạo ra chịu ảnh hưởng phần lớn bởi trạng thái của tuyến sinh dục, do đó cần phải biết được tác động cụ thể của tính cái và tính đực đối với chất lượng Ngọc trai, để có biện pháp nuôi dưỡng tốt nhất cũng như đảm bảo hiệu quả sản xuất. Sự khác biệt về cấu trúc, chức năng của tuyến sinh dục đực và cái dẫn đến sự khác biệt tương ứng của túi ngọc, các đặc điểm của Ngọc trai được tạo ra, Ngọc trai của con đực có độ dày, đồng đều và độ mịn cao hơn, trong khi Ngọc trai của con cái có một số vết xước và không đều. Sự gia tăng kích thước của giao tử cái, chủ yếu xảy ra trong quá trình hình thành noãn hoàng, làm tăng sự phát triển của xà cừ, do đó, khi quá trình hình thành noãn hoàng không hoạt động, sẽ không xảy ra sự hình thành xà cừ dẫn đến việc tạo ra các vết xước trên Ngọc trai do con cái sinh ra. Trong khi đó, ở trai ngọc đực, sự phát triển của xà cừ là liên tục trong suốt thời gian nuôi cấy. Túi ngọc ở trai ngọc cái phát triển nhanh hơn con đực, do sự khác biệt của nội tiết tố.

Qua đó cho thấy, các yếu tố nội sinh và ngoại sinh tác động đến giới tính của trai ngọc, tạo ra sự khác biệt trong việc xác định và chuyển đổi giới tính của trai ngọc, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng Ngọc trai. Con đực tạo ra viên Ngọc trai có chất lượng, giá trị cao hơn so với con cái nhờ vào đặc tính: bóng, mịn, đều; trong khi viên Ngọc trai do con cái tạo ra có vết xước, không đồng đều. Đây là cơ sở để người nuôi có giải pháp kỹ thuật phù hợp nhằm tạo ra viên Ngọc trai chất lượng tốt, góp nâng cao hiệu quả sản xuất.